Thứ năm, 22/09/2022 - 06:17
Trong bài thơ “Là thi sĩ”, tặng các nhà thơ Việt Nam, ra đời năm 1942, nhà thơ Sóng Hồng (bút danh của đồng chí Trường Chinh) đã truyền thông điệp rằng: Nếu thi sĩ “Để tâm hồn treo ngược ở cành cây... Chìm đắm ở thương hoa và tiếc ngọc...” thì đó là tai ương, chướng họa của nhân quần.
Tám thập kỷ trôi qua, soi rọi vào hiện thực cuộc sống và công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay, tư tưởng và thông điệp ấy vẫn vẹn nguyên tính thời sự...
Tư duy “nổi loạn” và những hệ lụy
Thời gian gần đây, trên một số diễn đàn văn học, nhất là tài khoản cá nhân của nhiều nhà văn trên mạng xã hội, đã chia sẻ thông tin, bình luận về những cuốn sách mới xuất bản của một số tác giả. Phần lớn những cuốn sách này không có gì nổi trội, nhiều tác giả còn rất xa lạ với bạn đọc. Điều gây chú ý đối với dư luận là những lời tán dương về sự “nổi loạn” của tác giả, tác phẩm.
Thực ra, “nổi loạn” không phải là thuật ngữ xa lạ, mới mẻ. Nó xuất hiện trong đời sống văn học-nghệ thuật lâu nay như một kiểu hội chứng dị biệt và được không ít người cổ xúy, tung hô như là một sự đột phá, sáng tạo, phá cách. Nói về sự “nổi loạn” trong tác phẩm văn học-nghệ thuật, đó có thể là một kiểu nhân vật có tính cách “nổi loạn”, các kiểu lập ngôn “nổi loạn”, hay một khuynh hướng sáng tác “nổi loạn”... Và tất cả đều bắt nguồn từ tư duy “nổi loạn” của người sáng tạo. Khách quan mà nói, không phải tất cả phong cách “nổi loạn” đều mang hàm ý xấu, tiêu cực. Có những sự “nổi loạn” về nghệ thuật tu từ, về xây dựng tính cách nhân vật được tác giả sử dụng như một thủ pháp nghệ thuật để tạo sự khác biệt, điển hình, làm nổi bật tư tưởng, nội dung tác phẩm, được giới chuyên môn và công chúng đánh giá cao. Tuy nhiên, không ít người lại cố tình “nổi loạn” hoặc lấy cớ “nổi loạn” để cho ra đời những sản phẩm gây hại. Người thì muốn “nổi loạn” để tạo sự khác biệt, gây chú ý. Người lại thích “nổi loạn” như một kiểu bắt chước, học đòi. Và cái sự “nổi loạn” được nhắc đến nhiều trong thời gian qua chính là dục tính trong tác phẩm. Người ta gọi đó là “dâm thư” (sách khiêu dâm). Ở đây, chúng tôi không bàn sâu về học thuật, bởi đó là phần việc của các nhà phê bình. Xét trên phương diện “nghệ thuật vị nhân sinh”, soi rọi vào hiện thực đời sống xã hội thì thấy rõ, sự “nổi loạn”, lệch chuẩn, loạn chuẩn trong sáng tác văn học-nghệ thuật hiện nay chính là biểu hiện tiêu cực, một dạng của suy thoái tư tưởng chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống trong một bộ phận văn nghệ sĩ.
 |
| Ảnh minh họa / tuyengiao.vn |
Những tác phẩm có tính chất “nổi loạn” kiểu này hoàn toàn không có tác dụng gì trong việc bồi đắp đời sống văn hóa tinh thần cho công chúng ngoài việc gây tò mò, kích thích lối sống trụy lạc, ru ngủ thanh niên... Từ sự “nổi loạn” trong tác phẩm văn học-nghệ thuật đến hành vi nổi loạn của con người trong đời sống xã hội có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, bởi văn học-nghệ thuật có chức năng giáo dục thẩm mỹ, định hướng lối sống cho công chúng. Những cuốn “dâm thư” và những sản phẩm nghệ thuật lấy việc mô tả trần trụi cảnh sinh hoạt tình dục của con người trong các mối quan hệ ma mị, ma quái, kinh dị... có ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống văn hóa tinh thần của công chúng. Nó làm cho lớp trẻ bị ru ngủ, say sưa trong ý tưởng hoan lạc, phó thác cuộc đời cho số mệnh, thủ tiêu ý chí phấn đấu, thui chột động lực phát triển, bàng quan với khát vọng phát triển đất nước phồn vinh... Đó chính là những biểu hiện của suy thoái phẩm chất đạo đức, lối sống trong văn học-nghệ thuật. Thực trạng này đã được Đảng ta chỉ rõ trong Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII), đó là: “Tác động, lôi kéo, lái dư luận xã hội không theo đường lối của Đảng; cổ xúy cho quan điểm, tư tưởng dân chủ cực đoan; thổi phồng mặt trái của xã hội. Sáng tác, quảng bá những tác phẩm văn hóa, nghệ thuật lệch lạc...”. Mặc dù đã được nhắc đến nhiều, nhưng những biểu hiện lệch lạc ấy vẫn chưa được khắc phục. Tại Hội nghị văn hóa toàn quốc năm 2021, Đảng ta tiếp tục nhấn mạnh: “Những yếu kém, bất cập nêu trên chậm được giải quyết mặc dù đã được nhắc đi, nhắc lại trong nhiều văn kiện, nghị quyết của Đảng. Sự yếu kém, khuyết điểm này đã gây hệ luỵ, tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế-xã hội, đến xây dựng con người và môi trường văn hóa của chúng ta”...
Coi trọng đào tạo, giáo dục lý luận chính trị cho văn nghệ sĩ
Trong lần trao đổi với một nhà văn đàn anh nổi tiếng ở TP Hồ Chí Minh, chúng tôi được anh thẳng thắn chia sẻ rằng, cái mà một số người cho là “nổi loạn” ấy, thực ra là một sự bất lực về tài năng và mù mờ về ý tưởng sáng tạo. Do nghèo nàn ý tưởng sáng tạo và dao động về tư tưởng nên nhà văn khó tìm lối đi riêng, đành “để tâm hồn treo ngược ở cành cây”, thoát ly hiện thực, tưởng tượng ra những hình thức dục tính lập dị, ma quái để giật gân, câu khách. Thông điệp cảnh tỉnh của nhà thơ Sóng Hồng từ 8 thập kỷ trước vẫn vẹn nguyên giá trị trong đời sống văn hóa, văn học-nghệ thuật hôm nay: “...Thì bạn hỡi một nhà thơ như rứa/ Là tai ương, chướng họa của nhân quần/ Nhọc tơ lòng mà phí cả ngày xuân/ Để ca ngợi bất công và tàn ngược...”. Trong xu thế hội nhập, hơn lúc nào hết, khát vọng xây dựng đất nước hùng cường, xã hội phồn vinh đang được Đảng, Nhà nước ta đề cao, trở thành xu thế tất yếu của hành trình phát triển. Trong bối cảnh đó, nếu một bộ phận không nhỏ văn nghệ sĩ “Để tâm hồn treo ngược ở cành cây...”, ngụp lặn trong ngôn ngữ dung tục và tư duy “nổi loạn”, kích thích lối sống ẩn mình, ích kỷ, thực dụng, trao gửi số phận cuộc đời cho “mộng ái cao siêu”, đi ngược lại xu thế thời đại... thì đó là hành vi trái đường lối, quan điểm của Đảng. Sự lệch chuẩn ấy lại được cổ xúy, tung hô bằng kiểu lập ngôn “nổi loạn” của không ít người viết phê bình, thì sự nguy hại đối với đời sống văn hóa tinh thần của xã hội càng lớn.
Đại hội XIII của Đảng đã nhấn mạnh quan điểm chỉ đạo: “Khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc và khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị, của nền văn hóa và con người Việt Nam...”.
Như vậy, những biểu hiện, khuynh hướng hay trào lưu sáng tác tác phẩm văn học-nghệ thuật với lối tư duy “nổi loạn”, lệch chuẩn, cần phải kịp thời có giải pháp chấn chỉnh, khắc phục. Đặt trong mối quan hệ với công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, đấu tranh phòng, chống tiêu cực, suy thoái... thì chúng ta cần nhất quán quan điểm lấy xây để chống. Đầu tiên và trên hết là phải khơi thông tư tưởng, xóa bỏ định kiến ngay trong tư duy sáng tạo của đội ngũ văn nghệ sĩ. Cần thẳng thắn nhìn nhận những hạn chế, yếu kém trong công tác đào tạo, giáo dục lý luận chính trị, đạo đức cách mạng cho đội ngũ văn nghệ sĩ, như Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) đã chỉ ra: “Công tác giáo dục chính trị tư tưởng cho cán bộ, đảng viên về Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, giảng dạy và học tập nghị quyết của Đảng chưa được coi trọng đúng mức, kém hiệu quả, nội dung và phương pháp giáo dục, truyền đạt chậm đổi mới; chưa tạo được sự thống nhất cao trong nhận thức...”. Rõ ràng, những biểu hiện suy thoái tư tưởng chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống trong môi trường văn học-nghệ thuật, bên cạnh yếu tố chủ quan do bản lĩnh, lập trường, tư duy cá nhân của một bộ phận tác giả, còn có nguyên nhân hết sức quan trọng là công tác giáo dục lý luận chính trị chưa được coi trọng đúng mức. Khiếm khuyết này dẫn đến một bộ phận văn nghệ sĩ hạn chế về tư duy lý luận, tư tưởng dao động, ngả nghiêng, bắt chước phong cách nước ngoài một cách tự nhiên chủ nghĩa. Để khắc phục những hạn chế trong công tác đào tạo, giáo dục lý luận chính trị trong đội ngũ văn nghệ sĩ, trách nhiệm trước hết thuộc về tổ chức đảng trong các cơ quan chủ quản, các tổ chức hội, đoàn, cơ quan tuyên giáo các cấp...
Sinh thời, Bác Hồ đã dạy: “Để làm tròn nhiệm vụ cao quý của mình, văn nghệ sĩ cần phải rèn luyện đạo đức cách mạng, nâng cao tinh thần phục vụ nhân dân, giữ gìn thái độ khiêm tốn; phải thực sự hòa mình với quần chúng, cố gắng học tập chính trị, trau dồi nghề nghiệp...”(1).
Thấm nhuần lời dạy của Bác, Hội nghị văn hóa toàn quốc năm 2021 tiếp tục nhấn mạnh việc “Đặc biệt chú trọng việc đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ trí thức văn nghệ sĩ làm công tác văn hóa, văn học-nghệ thuật. Đội ngũ này có vai trò cực kỳ quan trọng trong sự nghiệp văn hóa nói riêng và trong sự nghiệp cách mạng nói chung...”.
Gắn chặt công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, chỉnh đốn hệ thống chính trị, trọng tâm là phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” vào môi trường văn học-nghệ thuật, chúng ta cần nhất quán quan điểm: Xây dựng, chỉnh đốn Đảng vừa là mục tiêu, động lực, vừa là đề tài sáng tạo của văn nghệ sĩ. Đó cũng chính là cách để mỗi văn nghệ sĩ không để tâm hồn “treo ngược cành cây”, đặt mình đúng vị trí trong xu thế thời đại với cảm hứng chủ đạo là khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh.
PHAN TÙNG SƠN
(1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 10, tr.647.
Những tác phẩm có tính chất “nổi loạn” kiểu này hoàn toàn không có tác dụng gì trong việc bồi đắp đời sống văn hóa tinh thần cho công chúng ngoài việc gây tò mò, kích thích lối sống trụy lạc, ru ngủ thanh niên... Từ sự “nổi loạn” trong tác phẩm văn học-nghệ thuật đến hành vi nổi loạn của con người trong đời sống xã hội có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, bởi văn học-nghệ thuật có chức năng giáo dục thẩm mỹ, định hướng lối sống cho công chúng. Những cuốn “dâm thư” và những sản phẩm nghệ thuật lấy việc mô tả trần trụi cảnh sinh hoạt tình dục của con người trong các mối quan hệ ma mị, ma quái, kinh dị... có ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống văn hóa tinh thần của công chúng. Nó làm cho lớp trẻ bị ru ngủ, say sưa trong ý tưởng hoan lạc, phó thác cuộc đời cho số mệnh, thủ tiêu ý chí phấn đấu, thui chột động lực phát triển, bàng quan với khát vọng phát triển đất nước phồn vinh... Đó chính là những biểu hiện của suy thoái phẩm chất đạo đức, lối sống trong văn học-nghệ thuật.
Trả lờiXóaThực sự là một vấn đề đáng lo ngại khi mà những tác phẩm mang xu hướng nổi loạn đang có xu hướng lan rộng trong giới trẻ khi mà việc tiếp cận và chia sẻ những tác phẩm này là quá dễ dàng tại Việt Nam khi mà Internet, mạng xã hội, điện thoại thông minh,... là những thứ quá dễ dàng để có. Chẳng phải ngẫu nhiên mà tỉ lệ trẻ em quan hệ tình dục ở nước ta có tuổi đời ngày càng trẻ hơn qua các năm. Đây là một vấn đề xã hội nghiêm trọng mà những người lớn hay các cơ quan chức năng không quan tâm, không có sự phối hợp trong quản lý, giáo dục con trẻ tiếp cận các nguồn VHNT kiểu nổi loạn này. Ảnh hưởng của nó đã quá rõ ràng trong đời sống hiện nay. Cứ thỉnh thoảng trên mặt báo lại có những trường hợp gây sốc cho người đọc về những hành vi mà trước đây xã hội Việt Nam chưa từng có. Nào là những vụ giết người hàng loạt, những vụ án hiếp dâm, những vụ án học đường,... mà hầu hết nạn nhân và hung thủ đều là những người quá trẻ tuổi. Sẽ là sai lầm khi cho rằng các bậc phụ huynh, các cơ quan quản lý Nhà nước, các ban ngành, đoàn thể của địa phương không hề có trách nhiệm trong chuyện này. Việc xây dựng một nền văn hóa lành mạnh, hướng thiện đã và đang bị bỏ quên trong thời buổi kinh tế thị trường hiện nay. Xu hướng nổi tiếng từ những thứ "dị hợm", ngược đời trên mạng,... đã khiến cho những ấn phẩm xấu, tác động nghiêm trọng đến tư duy, tình cảm, hành vi,... của giới trẻ.
Một Việt Nam phát triển mạnh mẽ về kinh tế, nhưng lại đang có dấu hiệu tụt lùi về văn hóa, đạo đức thì là một kết cục không một người dân nào mong muốn. Mong sao Đảng và Nhà nước sẽ có những chủ trương sớm, quyết liệt để cùng toàn dân xây dựng một nền văn hóa lành mạnh, văn minh, góp phần giữ vững sự ổn định về mọi mặt của đất nước trong thời gian tới đây.
Các cơ quan chức năng về văn hóa, về thông tin truyền thông của nước ta cần đặc biệt quan tâm đến vấn đề mà bài viết đề cập. Bởi sự lan truyền rất nhanh trên không gian mạng là đặc tính của các loại hình tác phẩm văn học, nghệ thuật mà như bài viết nói là "nổi loạn". Trong khi đối tượng chính tìm kiếm, đọc và chia sẻ những tác phẩm độc hại này lại là giới trẻ, những người còn thiếu kiến thức xã hội, thiếu bản lĩnh để ngăn ngừa những tác hại đến với tâm lý và hành vi của giới trẻ. Việc quá dễ dàng tìm kiếm các loại văn hóa phẩm độc hại có một phần trách nhiệm của các cơ quan chức năng. Bên cạnh đó, sự thiếu quan tâm, gần gũi cũng như giám sát, điều chỉnh các hoạt động của con trẻ trên mạng xã hội của các gia đình cũng là một phần nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Đã có rất nhiều vụ việc đau lòng xảy ra khi các bạn trẻ vì bị tiêm nhiễm vào đầu những tư tưởn lệch lạc, trái thuần phong mỹ tục mà thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật như hiếp dâm, hành hung, gây thương tích, đập phá tải sản, cướp giật,... Khi tìm hiểu kĩ các vụ án này thì đều thấy được nguyên nhân do tác động của các tác phẩm văn hóa phẩm đồi trụy, bạo lực, bên cạnh đó là sự thiếu sát sao quan tâm, dìu dắt của các bậc cha mẹ.
Trả lờiXóaSự bất ổn trên lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật này cũng chính là một trong những chiêu trò chống phá của các thế lực thù địch nhằm vào Việt Nam. Chúng mong muốn lan tỏa những giá trị xấu, trái với những nét đẹp truyền thống của con người Việt Nam chúng ta. Một đất nước mà có nền văn hóa bị xuống cấp thì con người - những chủ nhân của đất nước không thể nào mà xây dựng nên những điều tốt đẹp được, những thói hư tật xấu vì thế mà sinh sôi nảy nở, khiến cho xã hội ngày càng có nhiều phức tạp và bất ổn.
Đảng và Nhà nước ta đang mong muốn xây dựng một đất nước với con người XHCN là trung tâm. Muốn làm được điều đó, nhân dân cần Đảng có những chủ trương, chính sách quyết liệt để bài trừ những tệ nạn, những văn hóa độc đang tồn tại trong xã hội ta ngày nay. Việc này không thể chậm trễ hơn được nữa,cần phải được quan tâm và quyết liệt làm ngay.
Tuy nhiên, không ít người lại cố tình “nổi loạn” hoặc lấy cớ “nổi loạn” để cho ra đời những sản phẩm gây hại. Người thì muốn “nổi loạn” để tạo sự khác biệt, gây chú ý. Người lại thích “nổi loạn” như một kiểu bắt chước, học đòi. Và cái sự “nổi loạn” được nhắc đến nhiều trong thời gian qua chính là dục tính trong tác phẩm. Người ta gọi đó là “dâm thư” (sách khiêu dâm). Ở đây, chúng tôi không bàn sâu về học thuật, bởi đó là phần việc của các nhà phê bình. Xét trên phương diện “nghệ thuật vị nhân sinh”, soi rọi vào hiện thực đời sống xã hội thì thấy rõ, sự “nổi loạn”, lệch chuẩn, loạn chuẩn trong sáng tác văn học-nghệ thuật hiện nay chính là biểu hiện tiêu cực, một dạng của suy thoái tư tưởng chính trị, phẩm chất đạo đức, lối sống trong một bộ phận văn nghệ sĩ.
Trả lờiXóaĐể gìn giữ sự trong sáng trong các hoạt động văn học, nghệ thuật ở Việt Nam, rất cần sự vào cuộc mạnh mẽ của các cơ quan chức năng, các hội, nhóm về văn học, nghệ thuật, và tiếng nói của cả cộng đồng để phê phán, lên án những thể loại văn khiêu dâm, đồi trụy mà tự gắn mác "nổi loạn". Đây chính là mặt trái của việc tiếp cận các nguồn văn hóa không được kiểm duyệt trên mạng Internet. Sự tràn lan của các trang web phim, web truyện tranh, truyện chữ mang nội dung khiêu dâm đã ảnh hưởng không nhỏ đến một bộ phận những người trẻ. Và nhiều bạn trẻ Việt Nam đã lựa chọn mảng đề tài này để sáng tác nhiều tác phẩm không đúng với thuần phong, mỹ tục của đất nước ta. Các tác phẩm này lan tràn trên mạng khiến cho nhiều bạn trẻ còn đang trong độ tuổi đi học, thiếu kiến thức về tình dục, về cơ thể người,... gây ra nhiều tác động xấu đến hành vi của các em, khiến các em có những hành động lệch chuẩn, trái pháp luật so với lứa tuổi của các em.
Các bậc phụ huynh rất mong chờ sự quyết liệt và mạnh mẽ hơn của các cơ quan chức năng, các hội văn học, nghệ thuật,... để bảo vệ con em họ trước những thể loại văn học độc hại này.