Thứ tư, 28/05/2025 - 06:13
Háo hức, tò mò với cái mới là tâm lý chung không chỉ của người Việt. Sự xuất hiện của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) trong đời sống xã hội không là ngoại lệ. Tham gia Phong trào “Bình dân học vụ số” nhằm phổ cập kiến thức, kỹ năng ứng dụng AI phục vụ cho chuyển đổi số trong hệ thống chính trị các cấp là yêu cầu bắt buộc. Tuy nhiên, AI không phải là “đũa thần”. Nếu tuyệt đối hóa, lệ thuộc vào nó, sử dụng sai mục đích dẫn đến mê sảng vì nó, cái giá phải trả là rất khó lường...
Không xem AI là “đũa thần”
Thạc sĩ Phan Văn Tú, Chủ nhiệm Bộ môn Báo chí, Khoa Báo chí và Truyền thông, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh) đã nhấn mạnh vấn đề này trong các chương trình đào tạo cho sinh viên báo chí và các lớp tập huấn truyền thông cho cán bộ, công chức. Là giảng viên giàu kinh nghiệm về chuyên ngành báo điện tử và truyền hình, Thạc sĩ Phan Văn Tú bày tỏ lo ngại khi không ít cán bộ, công chức, viên chức, phóng viên đang có xu hướng “thần thánh hóa” công nghệ AI, coi AI là cây “đũa thần” làm thay công việc của con người trong hoạt động công vụ và lao động báo chí. Điều này sẽ rất nguy hiểm. Việc ứng dụng AI một cách tùy tiện, tự nhiên chủ nghĩa sẽ là lợi bất cập hại. Bên cạnh nguy cơ mất an toàn, an ninh về thông tin, hệ thống dữ liệu, dần dần người dùng AI sẽ bị chính công nghệ này đẩy vào thế “việt vị”. Đặc biệt trong nghề báo, AI là con dao hai lưỡi. Vụ việc 3 tờ báo lớn của Việt Nam vừa bị tấn công mạng là lời cảnh báo nghiêm khắc đối với nghề báo và người làm báo trong môi trường số và ứng dụng AI. Theo Thạc sĩ Phan Văn Tú, người dùng chỉ nên coi AI là công cụ hỗ trợ thông minh và khai thác, tận dụng nó một cách thông minh, có chọn lọc. Nếu coi AI là “đũa thần”, là mục tiêu của nghề báo rồi lệ thuộc vào nó thì đó là con đường “tự sát” ngắn nhất và nhanh nhất của nghề báo trong môi trường số.
Trên phương diện đấu tranh phản bác quan điểm sai trái, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên không gian mạng, báo chí là mặt trận tiên phong và nhà báo là những chiến sĩ tiên phong. Trong “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng”, Đảng ta xác định, phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc trong xây dựng tiềm lực, lực lượng, thế trận quốc phòng toàn dân kết hợp với thế trận an ninh nhân dân trên không gian mạng vững chắc, rộng khắp; xác lập, bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, góp phần bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc và lợi ích quốc gia-dân tộc; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để xây dựng và phát triển đất nước...
Với phương châm lấy “xây” để “chống”, Phong trào “Bình dân học vụ số” chính là sự cụ thể hóa các giải pháp nhằm mục tiêu trước mắt là phổ cập kiến thức, kỹ năng ứng dụng AI cho cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong hệ thống chính trị; cán bộ, chiến sĩ trong LLVT. Việc này vừa góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động công vụ, vừa có cơ sở, nền tảng công nghệ để tham gia nhận diện, đấu tranh phản bác quan điểm sai trái; hình thành thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân trên không gian mạng. Chính vì vậy, người dùng AI phải có nhận thức đúng đắn, đầy đủ về AI để có phương thức khai thác, ứng dụng nó một cách thông minh, hiệu quả. Theo các chuyên gia an ninh mạng, dù phát triển đến trình độ nào, đẳng cấp nào thì con người vẫn phải điều khiển AI, không lạm dụng để AI điều khiển mình. Nhấn mạnh vấn đề này bởi, những chiêu thức do các thế lực thù địch thực hiện nhằm chống phá đất nước thường đánh mạnh vào yếu tố tâm lý nhằm thao túng tâm lý đối tượng để dẫn dắt, dụ dỗ, mê hoặc đối tượng nghe theo, tin theo, làm theo ý đồ, mưu đồ của chúng.
 |
“Lấy độc trị độc” và những việc cần làm ngay
Đại tá, TS Trần Ngọc Anh, nguyên Chỉ huy trưởng Trung tâm 286, Bộ tư lệnh 86 cho rằng, trên phương diện nghiệp vụ chuyên môn, khi các thế lực thù địch tận dụng AI để chống phá đất nước thì chúng ta cũng “lấy độc trị độc”, sử dụng chính các phần mềm AI để nhận diện, bóc trần bộ mặt thật của chúng. Các sản phẩm của AI dù được thực hiện, ngụy trang tinh vi đến đâu cũng chỉ có thể đánh lừa thị giác, thính giác của con người bình thường. Các lực lượng chức năng hoàn toàn có thể ứng dụng các phần mềm, thuật toán AI để nhận diện nó một cách nhanh nhất, lật tẩy sự thật và thông qua các phương tiện thông tin đại chúng để khuyến cáo, cảnh báo công chúng.
Trong đại dịch Covid-19 năm 2021 và các ngày lễ, sự kiện trọng đại của đất nước thời gian qua, các lực lượng chức năng đã ứng dụng rất hiệu quả các phần mềm AI phát hiện nhanh, xử lý kịp thời hàng loạt tin giả, thông tin có nội dung xấu độc, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan thông tin đại chúng tuyên truyền, cảnh báo kịp thời, giúp công chúng nhận diện rõ sự thật. Bản chất của tin giả khi đã bị bóc trần thì nó nhanh chóng trở thành “rác” trên không gian mạng. Nhờ đó, chúng ta đã ngăn chặn kịp thời và có hiệu quả hàng loạt tin giả có xu hướng thao túng tâm lý, gây rối loạn tình hình an ninh, trật tự do các thế lực thù địch thực hiện bằng công nghệ AI.
Theo đề xuất của một số chuyên gia an ninh mạng, trong quá trình triển khai Phong trào “Bình dân học vụ số”, bên cạnh trang bị kiến thức, kỹ năng ứng dụng công nghệ AI vào giải quyết công việc theo chức trách công vụ, chúng ta cần tập huấn cho người dùng về kỹ năng bảo đảm an toàn thông tin, bảo vệ an toàn hệ thống dữ liệu, kỹ năng tận dụng AI tham gia tuyên truyền, đấu tranh phản bác thông tin sai trái, xấu độc trên không gian mạng. Nhận thức rõ thời cơ và những nguy cơ, thách thức từ không gian mạng và xu thế phát triển AI, Đảng, Nhà nước ta đã ban hành Luật An ninh mạng và các nghị quyết về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng. Đây là những căn cứ, định hướng lớn để các cơ quan chức năng xây dựng kế hoạch, triển khai các chương trình tập huấn. Cùng với đó, cần xác định Phong trào “Bình dân học vụ số” là đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả việc học tập, quán triệt, đưa Luật An ninh mạng và các nghị quyết của Đảng vào cuộc sống.
Trong xu hướng chuyển đổi số và xu thế toàn cầu hóa hiện nay, chúng ta cần tiếp tục nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện hành lang pháp lý, các quy định pháp luật về an ninh mạng, an toàn thông tin, xử lý tin giả; nâng cao hiệu lực, hiệu quả pháp lý phòng, chống các hành vi lợi dụng AI xâm phạm quyền, lợi ích công dân, xâm hại an ninh quốc gia. Trung tướng, PGS, TS Nguyễn Đức Hải, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược Quốc phòng, Bộ Quốc phòng (nay là Viện Chiến lược và Lịch sử Quốc phòng Việt Nam) đề xuất, Đảng, Nhà nước cần bổ sung chính sách đầu tư phát triển hạ tầng số gắn với chính sách, chế độ đãi ngộ xứng đáng để đào tạo, thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao về AI trong các cơ quan chức năng. AI là lĩnh vực rất mới mẻ ở Việt Nam. Chúng ta muốn đi tắt, đón đầu, thực hiện có hiệu quả chiến lược chuyển đổi số gắn với bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng thì phải có chính sách đột phá mạnh mẽ. Trong lúc chờ đợi sự bổ sung, hoàn thiện hành lang pháp lý, hệ thống pháp luật chặt chẽ, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả về AI và công nghệ số, cơ quan chức năng và hệ thống chính trị các cấp cần tăng cường công tác phòng ngừa, phát hiện, đấu tranh chống các hành vi lợi dụng AI tuyên truyền xuyên tạc, chống phá Đảng, chống phá đất nước trên không gian mạng.
Thông qua “bộ lọc” của các lực lượng chuyên trách đấu tranh bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng, cần thực hiện nhanh chóng và toàn diện việc cung cấp thông tin, giúp cộng đồng mạng nhận diện kịp thời tin giả, tin xấu độc để đấu tranh, loại bỏ chúng trong đời sống tinh thần. Việc ứng dụng các phần mềm AI vào công tác thông tin, tuyên truyền, giáo dục cũng cần được coi trọng nhằm đổi mới hình thức, phương pháp tiếp cận công chúng. Những sản phẩm AI, những mô hình sáng tạo, ứng dụng công nghệ AI hữu ích của các tổ chức, cá nhân cần được thống kê, tổng hợp, đánh giá kịp thời để có hình thức tôn vinh, rút kinh nghiệm phổ biến, nhân rộng trong môi trường “Bình dân học vụ số”. Đó cũng là cách thiết thực thúc đẩy tinh thần lấy “xây” để “chống”, lấy cái đẹp dẹp cái xấu, góp phần xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân trên không gian mạng, đấu tranh làm thất bại chiến lược “diễn biến hòa bình” mang màu sắc AI của các thế lực thù địch.
LỮ NGÀN
Phong trào “Bình dân học vụ số” là minh chứng rõ nét cho tư duy đổi mới, linh hoạt và chủ động của Đảng, Nhà nước ta trong bối cảnh cách mạng công nghệ số đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu. Việc phổ cập kiến thức và kỹ năng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) cho toàn thể cán bộ, công chức, viên chức và người dân là bước đi chiến lược, cấp thiết, mang tính chất sống còn trong bảo vệ chủ quyền tư tưởng, an ninh mạng và sự phát triển bền vững của quốc gia trong kỷ nguyên số.
Trả lờiXóaTuy nhiên, bài viết cũng đã chỉ ra một thực tế đáng lo ngại: nếu chúng ta thần thánh hóa AI, coi nó là “đũa thần” có thể thay thế mọi mặt hoạt động của con người, thì đó chính là con đường ngắn nhất dẫn đến sự lệ thuộc, rối loạn và bị thao túng. Điều đáng cảnh báo là hiện nay, nhiều cán bộ, phóng viên, người làm công tác truyền thông, do thiếu kiến thức nền tảng và kỹ năng kiểm chứng, đang dễ bị cuốn theo xu hướng sử dụng AI mà không kiểm soát được mặt trái, hệ lụy, từ đó vô tình trở thành “cầu nối” phát tán thông tin giả mạo, sai lệch, tiếp tay cho các âm mưu diễn biến hòa bình dưới hình thức công nghệ hóa của các thế lực thù địch.
Cũng giống như thời kỳ Bình dân học vụ xóa nạn mù chữ cách đây gần 80 năm, giờ đây chúng ta lại đứng trước một thử thách mới: xóa “mù số”, “mù công nghệ” và “mù tư tưởng” trong thời đại số. Nếu không nâng cao dân trí công nghệ, kỹ năng nhận diện tin giả, ý thức an ninh mạng, thì dù có bao nhiêu hệ thống phòng thủ công nghệ hiện đại cũng không thể ngăn được “giặc tư tưởng” len lỏi vào lòng dân, vào đời sống xã hội qua từng dòng thông tin, từng cú click chuột. Việc nhận diện đúng bản chất của AI – coi nó là công cụ, không phải là chủ thể thay thế tư duy con người – là bước khởi đầu cực kỳ quan trọng để tránh rơi vào cái bẫy “mê sảng số”.
Trong môi trường truyền thông số đầy biến động, báo chí cách mạng Việt Nam phải là ngọn cờ tiên phong, không chỉ truyền tải thông tin nhanh chóng, chính xác mà còn phải là thành trì tư tưởng vững chắc, là “tường lửa chính nghĩa” trước làn sóng tấn công từ các phần tử cơ hội, phản động. Sự kiện ba tờ báo lớn bị tấn công mạng chính là hồi chuông cảnh tỉnh sâu sắc, buộc mỗi người làm báo, mỗi cán bộ, đảng viên cần nghiêm túc nhìn nhận và tự trang bị cho mình kiến thức, kỹ năng số để không trở thành “người mù lạc giữa ma trận số”.
Phong trào “Bình dân học vụ số” cần được tổ chức sâu rộng, không hình thức, không chạy theo thành tích, mà phải đi vào thực chất, từ đào tạo kiến thức công nghệ đến rèn luyện bản lĩnh chính trị và năng lực phản biện thông tin. Chúng ta cần một thế hệ cán bộ, công chức, công dân thời đại số không chỉ biết dùng AI để phục vụ công việc, mà còn đủ tỉnh táo để nhận diện, bóc trần, phản bác những âm mưu phá hoại đất nước được ngụy trang bằng công nghệ hiện đại. Nói cách khác, “biết dùng AI” chưa đủ, mà phải “dùng AI một cách có tư tưởng”, có lý tưởng cách mạng và niềm tin vững chắc vào con đường đi lên chủ nghĩa xã hội mà Đảng và nhân dân ta đã chọn.
Trong thế giới số, mỗi người dân chính là một chiến sĩ thông tin. Nếu mỗi người đều biết sử dụng đúng công nghệ, góp phần lan tỏa điều đúng, điều thiện, điều tích cực thì chúng ta hoàn toàn có thể xây dựng được một không gian mạng lành mạnh, chính nghĩa – nơi không chỉ diễn ra cuộc sống số an toàn, mà còn là mặt trận vững vàng trong bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa.
Trí tuệ nhân tạo (AI) là công cụ hiện đại nhất mà nhân loại đang sở hữu, nhưng đồng thời cũng là “con dao hai lưỡi” đầy rủi ro nếu người dùng thiếu nhận thức và kỹ năng sử dụng phù hợp. Việc tuyệt đối hóa, lệ thuộc vào AI là biểu hiện của sự dễ dãi trong tư duy, là khởi điểm dẫn đến sự mù quáng, bị chi phối, thao túng và đánh mất vai trò làm chủ không gian số. Trong bối cảnh đó, Phong trào “Bình dân học vụ số” không chỉ là một khẩu hiệu thời thượng, mà là một lời cảnh tỉnh và là lời kêu gọi hành động mạnh mẽ, quyết liệt để trang bị “lá chắn nhận thức số” cho toàn thể cán bộ, đảng viên và nhân dân.
Trả lờiXóaBài học từ chính những người trong ngành báo chí - những chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng – là minh chứng rõ ràng nhất cho nguy cơ nếu xem AI như một chiếc “đũa thần”. Khi phóng viên dựa hoàn toàn vào công nghệ mà bỏ qua tính xác thực, yếu tố kiểm chứng, đạo đức nghề nghiệp, thì một bản tin có thể biến thành công cụ truyền bá sai lệch, thậm chí tiếp tay cho các thế lực thù địch. Trong hoàn cảnh ấy, báo chí không còn là tiếng nói của Đảng, của nhân dân mà sẽ trở thành “con ngựa thành Troy” vô thức phá hoại nền tảng tư tưởng từ bên trong.
Phong trào “Bình dân học vụ số” cần hướng đến mục tiêu vừa “xóa mù công nghệ”, vừa “trí thức hóa nhận thức”, giúp từng cán bộ, đảng viên không chỉ biết vận hành AI mà còn đủ tư duy để phản biện, kiểm chứng và dẫn dắt AI phục vụ cho lợi ích quốc gia - dân tộc. Trong môi trường đầy biến động hôm nay, trình độ học vấn cao mà thiếu nền tảng chính trị vững vàng, thiếu kỹ năng nhận diện ma trận thông tin, thì càng dễ trở thành nạn nhân của các chiến dịch thao túng dư luận bằng AI. Nguy cơ ấy đã hiện hữu qua các vụ việc cụ thể như tấn công vào các tờ báo lớn, dựng chuyện xuyên tạc lãnh đạo Đảng, Nhà nước, bóp méo lịch sử cách mạng... mà tất cả chỉ được dàn dựng bởi vài dòng mã lệnh từ công nghệ.
Muốn phát triển đất nước theo hướng “hóa rồng số”, chúng ta phải có thế hệ công dân số tự tin, bản lĩnh và có tầm văn hóa chính trị vững vàng. Do đó, song song với các giải pháp công nghệ, điều cần thiết hơn cả là “khai trí số”, để mỗi người Việt không chỉ làm chủ không gian mạng, mà còn trở thành chiến sĩ trên mặt trận bảo vệ tư tưởng, chủ quyền quốc gia giữa lòng thế giới số đang biến đổi từng giờ.
Phong trào “Bình dân học vụ số” là sự kế thừa tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục quần chúng, kết hợp với yêu cầu hiện đại hóa đất nước trong thời đại công nghệ 4.0 và 5.0. Đây không đơn thuần là việc học sử dụng công cụ công nghệ, mà là một phong trào mang tầm chiến lược quốc gia nhằm nâng cao dân trí kỹ thuật số, xây dựng thế trận phòng thủ nhân dân trên không gian mạng. Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo đang dần chi phối hành vi, cảm xúc và suy nghĩ con người, thì việc phổ cập kỹ năng nhận diện tin giả, kỹ năng phản biện số chính là cách thiết thực nhất để bảo vệ từng tế bào xã hội khỏi “virus độc hại” từ các thế lực phản động.
Trả lờiXóaBài viết đã chỉ rõ sự nguy hại khi người dùng coi AI là “đấng cứu thế”. Việc tôn thờ AI, dùng AI thay lý trí, niềm tin, và kiểm chứng của con người không chỉ khiến báo chí mất phương hướng mà còn biến hệ thống công vụ trở nên thụ động, dễ bị đột phá từ bên ngoài. Các thế lực thù địch hiểu rõ điều đó, và chính vì vậy chúng dùng AI không phải để xây dựng mà để tấn công – thông qua thao túng tâm lý, gán ghép giọng nói, dựng cảnh xuyên tạc, bóp méo sự kiện – làm mờ ranh giới giữa thật và giả, giữa chính nghĩa và phi nghĩa.
Trong điều kiện hiện tại, Việt Nam muốn “đi tắt, đón đầu” trong công cuộc chuyển đổi số thì phải “chạy đua” về chất lượng nguồn nhân lực số, đặc biệt là đội ngũ cán bộ trong hệ thống chính trị. Điều này không thể đạt được nếu chỉ tập huấn mang tính hình thức, mà cần một cuộc cách mạng toàn diện về tư duy tiếp cận công nghệ, về đạo đức sử dụng AI và về ý thức đấu tranh tư tưởng trên không gian mạng. Mỗi cơ quan, đơn vị, địa phương phải xem Phong trào “Bình dân học vụ số” là một nhiệm vụ chính trị đặc biệt, gắn với công tác xây dựng Đảng trong thời đại mới, chứ không đơn thuần là một chương trình đào tạo kỹ thuật.
Trong tương lai không xa, AI sẽ còn tiến hóa mạnh hơn nữa. Do đó, nếu không trang bị cho người dân tâm thế làm chủ, đạo đức số và kỹ năng số, thì chính chúng ta sẽ trở thành “nô lệ kỹ thuật số” – sống trong thế giới thật, nhưng bị dẫn dắt bởi ảo giác nguy hiểm. Chỉ khi nào mỗi công dân Việt Nam tự nhận thức đúng đắn về vai trò của AI, ứng dụng nó để phụng sự tổ quốc, dân tộc, và góp phần làm trong sạch không gian mạng, thì lúc đó chúng ta mới thực sự có một “cuộc cách mạng số” đúng nghĩa và bền vững.